Literatür taraması, akademik çalışmaların temel taşlarından biridir. İyi yapılmış bir literatür taraması, araştırma konusunun mevcut bilgi durumunu ortaya koyar, araştırma boşluklarını belirler ve çalışmanın bilimsel zeminini güçlendirir. Ancak birçok öğrenci ve araştırmacı için literatür taramasını planlamak ve yürütmek zaman zaman karmaşık bir süreç olabilir. Peki, literatür taraması nasıl yapılır ve hangi yöntemler kullanılır? Bu yazıda, etkili literatür taraması için adım adım yöntemleri ve pratik ipuçlarını paylaşacağız.
Literatür Taraması Nedir?
Literatür taraması, belirlenen araştırma konusu ile ilgili daha önce yapılmış çalışmaları sistematik olarak inceleme ve özetleme sürecidir.
Bu süreç sayesinde araştırmacı:
- Konuyla ilgili mevcut bilgi birikimini öğrenir,
- Daha önce hangi araştırmaların yapıldığını ve hangi sonuçlara ulaşıldığını görür,
- Konuda henüz cevaplanmamış soruları ve araştırma boşluklarını belirler,
- Kendi araştırma amacını ve yöntemini daha net bir şekilde tanımlar.
Literatür Taraması Neden Yapılır?
- Araştırmanın özgünlüğünü sağlamak
- Aynı konuda gereksiz tekrarlardan kaçınmak
- Doğru araştırma sorularını ve hipotezleri oluşturmak
- Kullanılacak yöntemleri belirlemek
- Tezin veya makalenin bilimsel derinliğini artırmak
Kısacası iyi bir literatür taraması, kaliteli bir akademik çalışmanın olmazsa olmazıdır.
Literatür Taraması Nasıl Yapılır? Adım Adım Rehber
1. Araştırma Konusunu ve Anahtar Kelimeleri Belirleyin
İlk adım, literatür taramasının kapsamını netleştirmektir. Bunun için:
- Araştırma problemini açıkça tanımlayın.
- Konuyla ilgili anahtar kelimeleri ve alternatif terimleri belirleyin.
Örnek:
Konunuz: Uzaktan eğitimde öğrenci motivasyonu
Anahtar kelimeler: “uzaktan eğitim”, “e-learning”, “öğrenci motivasyonu”, “online learning motivation”, “virtual classroom”.
2. Uygun Kaynakları ve Veri Tabanlarını Belirleyin
Kaynakların niteliği, literatür taramasının kalitesini doğrudan etkiler. Güvenilir ve akademik kaynaklara odaklanın.
Kullanabileceğiniz veri tabanları:
- Google Scholar
- YÖK Tez Merkezi
- ERIC (Education Resources Information Center)
- Scopus
- Web of Science
- PubMed (sağlık alanı için)
- Üniversite kütüphanelerinin abonelikli veri tabanları
3. Kaynakları Sistematik Olarak İnceleyin
Kaynakları bulduktan sonra bunları sistemli şekilde okuyun ve değerlendirin.
Dikkat edilecek noktalar:
- Çalışmanın amacı ve araştırma sorusu
- Kullanılan yöntemler
- Elde edilen bulgular ve sonuçlar
- Çalışmanın güçlü ve zayıf yönleri
4. Bilgileri Not Alın ve Düzenleyin
- Okuduğunuz çalışmalardan önemli bilgileri not alma araçlarıyla kaydedin.
- Notları temalara göre sınıflandırın (örneğin: öğrenci motivasyonunu etkileyen faktörler, online eğitim araçları, öğrenci başarıları).
- Mutlaka doğru kaynak bilgilerini (yazar, yıl, başlık, dergi adı vb.) eksiksiz not edin.
5. Literatürü Akademik Dille Yazıya Aktarın
Literatür bölümünü yazarken:
- Yalnızca özet yapmak yerine analiz ve sentez yapın.
- Benzer ve farklı bulguları karşılaştırın.
- Araştırma boşluklarını vurgulayın.
- Kendi araştırmanızın bu literatüre nasıl katkı sağlayacağını belirtin.
6. Kaynakça Oluşturun
Kullandığınız tüm kaynakları, üniversitenizin veya hedef derginin talep ettiği formatta (APA, MLA, Chicago vb.) eksiksiz şekilde yazın.
Literatür Taramasında Dikkat Edilmesi Gerekenler
- En güncel çalışmalara ulaşın. Özellikle son 5 yıl içinde yapılan çalışmalara öncelik verin.
- Güvenilir ve akademik kaynaklardan yararlanın. Blog, Wikipedia gibi kaynaklardan kaçının.
- İntihalden kaçının; doğrudan alıntı veya paraphrase yaparken doğru atıf verin.
- Kaynaklar arasında mantıklı bir bağlantı kurarak bütünlük sağlayın.
Literatür Taraması İçin Kullanışlı Araçlar
- Zotero (kaynak yönetimi ve atıf düzenleme)
- Mendeley (kaynak yönetimi, makale okuma ve not alma)
- EndNote (gelişmiş kaynak yönetimi ve yazım desteği)
Bu araçları kullanarak literatür taramasını daha hızlı ve düzenli bir şekilde yürütebilirsiniz.
Literatür taraması yapmak, araştırmanızın temelini oluşturur ve çalışmanızın akademik değerini doğrudan etkiler. İyi planlanmış ve sistematik bir tarama, hem araştırma sürecinizi kolaylaştırır hem de güçlü ve etkili bir akademik metin yazmanızı sağlar.
Eğer siz de literatür taraması yaparken zorlanıyor veya kapsamlı ve profesyonel bir tarama desteği almak istiyorsanız, Kodixa Danışmanlık olarak uzman ekibimizle yanınızdayız. Alanınıza özel güncel kaynak araştırması, akademik yazım desteği ve referans yönetimi hizmetlerimizle tezinizin veya makalenizin literatür bölümünü en üst düzeyde hazırlamanız için size yardımcı oluyoruz.
Hemen bizimle iletişime geçin, araştırmanıza sağlam bir temel kazandırın!