Korelasyon analizi, iki veya daha fazla değişken arasındaki ilişkinin yönünü ve gücünü belirlemek için kullanılan temel istatistiksel yöntemlerden biridir. Özellikle tez çalışmaları, akademik makaleler ve araştırma projeleri kapsamında en sık başvurulan analiz türlerinden biridir. Ancak pek çok öğrenci için korelasyon analizi nasıl yapılır ve nasıl yorumlanır sorusu kafa karıştırıcı olabilir.
Bu yazıda uygulamalı bir rehber sunarak, korelasyon analizini adım adım nasıl yapabileceğinizi ve sonuçları nasıl yorumlayacağınızı anlatacağız.
Korelasyon Nedir?
Korelasyon, iki değişkenin birlikte nasıl değiştiğini gösterir. Yani bir değişkende artış veya azalış olduğunda, diğer değişkende benzer veya ters yönde bir değişim olup olmadığını anlamaya çalışırız.
Korelasyon katsayısı (r) şu bilgileri verir:
- +1 → Pozitif ve mükemmel ilişki
- 0 → Hiçbir ilişki yok
- -1 → Negatif ve mükemmel ilişki
Örnek:
Çalışma saati arttıkça sınav puanının da artması → pozitif korelasyon
Stres seviyesi arttıkça performansın düşmesi → negatif korelasyon
Korelasyon Analizi Ne Zaman Kullanılır?
Korelasyon analizi, aşağıdaki durumlarda kullanılır:
- İki sürekli değişken arasındaki ilişkiyi incelemek
- Hipotezlerinize destek sağlayacak ilişki bulgusu elde etmek
- Yeni araştırma soruları geliştirmek
Not: Korelasyon nedensellik göstermez! İki değişken arasında ilişki olabilir ama bu, birinin diğerine neden olduğu anlamına gelmez.
Korelasyon Türleri
1. Pearson Korelasyon Katsayısı
- En yaygın kullanılan korelasyon türüdür.
- Sürekli (interval veya ratio) değişkenler arasında ilişkiyi analiz eder.
- Değişkenlerin normal dağılım göstermesi beklenir.
2. Spearman Sıra Korelasyon Katsayısı
- Değişkenler sıralı (ordinal) ise veya normal dağılım koşulu sağlanmıyorsa kullanılır.
- Medyan ve sıralamalara dayanır.
3. Kendall’s Tau
- Daha küçük örneklemler veya çok sayıda tekrarlanan sıralamalar için kullanılır.
Korelasyon Analizi Nasıl Yapılır? Adım Adım Uygulamalı Rehber
1. Veri Hazırlama
- Verilerinizi Excel veya doğrudan SPSS gibi analiz yazılımına aktarın.
- Her değişken ayrı sütunda yer almalıdır.
- Eksik ve uç değerleri kontrol edin.
2. SPSS ile Pearson Korelasyon Analizi Yapma
Adım adım:
- SPSS programını açın.
- Veri setinizi yükleyin.
- Analyze > Correlate > Bivariate yolunu izleyin.
- Analiz etmek istediğiniz değişkenleri seçin.
- Pearson seçeneğinin işaretli olduğundan emin olun.
- Significance (2-tailed) seçeneğini işaretleyin.
- OK butonuna tıklayın.
SPSS çıktısı şu bilgileri verir:
- Korelasyon katsayısı (r)
- Anlamlılık değeri (p)
- Örneklem büyüklüğü (N)
3. Spearman Korelasyon Yapma
Aynı menüden (Bivariate Correlations):
- Spearman seçeneğini işaretleyin.
- Spearman korelasyon sonuçları elde edilir.
4. Sonuçların Yorumlanması
r değeri nasıl yorumlanır?
| r değeri | İlişki Gücü |
|---|---|
| 0.00-0.19 | Çok zayıf |
| 0.20-0.39 | Zayıf |
| 0.40-0.59 | Orta |
| 0.60-0.79 | Güçlü |
| 0.80-1.00 | Çok güçlü |
p değeri nasıl yorumlanır?
- p < 0.05 → İstatistiksel olarak anlamlı ilişki vardır.
- p ≥ 0.05 → İstatistiksel olarak anlamlı ilişki yoktur.
Örnek yorum:
Çalışma saati ile sınav puanı arasında pozitif ve anlamlı ilişki bulunmuştur (r = 0.65, p < 0.01). Bu da daha fazla çalışan öğrencilerin daha yüksek puan alma eğiliminde olduklarını göstermektedir.
5. Sonuçların Raporlanması
APA formatında örnek raporlama:
“Çalışma saati ile sınav puanı arasında pozitif, güçlü ve anlamlı bir ilişki bulunmuştur, r(98) = .65, p < .01.”
Korelasyon Analizi Yaparken Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Korelasyon neden-sonuç ilişkisi kanıtlamaz.
- Veri setinin uygun ölçek ve dağılım özelliklerine dikkat edilmelidir.
- Anlamlı çıkan korelasyonların pratik anlamı da sorgulanmalıdır.
- Büyük örneklemlerde küçük korelasyon değerleri de anlamlı çıkabilir, yorumda dikkatli olunmalıdır.
Korelasyon analizi, araştırma sürecinizde değişkenler arasındaki ilişkileri keşfetmenize yardımcı olan temel ve güçlü bir araçtır. Ancak doğru yöntem seçimi, analiz sürecinin dikkatli yönetilmesi ve sonuçların anlamlı yorumlanması çok önemlidir.
Eğer siz de tez veya araştırma çalışmanızda korelasyon analizi yaparken zorlanıyor veya analiz sonuçlarını doğru raporlamak için destek arıyorsanız, Kodixa Danışmanlık olarak uzman kadromuzla yanınızdayız. Alanınıza uygun analiz yöntemi belirleme, SPSS uygulaması, sonuçların yorumlanması ve akademik raporlanma süreçlerinde size profesyonel destek sunuyoruz.
Hemen bizimle iletişime geçin, çalışmanızı güçlü ve etkili analizlerle taçlandırın!